‘Dat iedereen zich gehoord voelt, betekent niet dat iedereen zijn zin krijgt’

Het tegengeluid laten horen. De wijsheid van de minderheid meenemen. Of een niet-alledaags perspectief toevoegen: Mireille Ollivieira, trainer van het jaar 2021-2022, laat in haar lezingen telkens weer zien hoe dat organisaties, teams en besluitvorming verrijkt. ‘Pas als je iedereen hoort, kom je tot begrip en verbinding.’

Dat elk verhaal meerdere kanten kent, ontdekte Mireille Ollivieira al heel jong. ‘Op de basisschool had een van mijn vriendinnen een vriendje. Ze huilde tranen met tuiten toen bleek dat hij ook met andere meisjes praatte. Waar de andere meiden haar troostten, dacht ik: nou en? Dat ik er anders naar keek, triggerde me: wat was dan hun gedachtegang?’ Een paar jaar later viel het haar op dat verhalen over de Bijlmermeer, de wijk waar ze opgroeide, altijd negatief waren. ‘Ik miste de andere kant: alle mooie en positieve verhalen.’ En toen politicus Hans Janmaat opmars maakte met zijn uitspraken over ‘buitenlanders’ besloot ze op haar dertiende: ik wil invloed uitoefenen op beeldvorming.’

Boven tafel

Na haar studie communicatiewetenschap werkt Ollivieira twintig jaar als communicatieadviseur en woordvoerder bij de gemeente Amsterdam en heeft ze zich nu toegelegd op inclusie- en leiderschapstraining. ‘Lang was het enige perspectief wit, theoretisch opgeleid en gericht op individualisme, zowel bij de gemeente als het publieke debat. Bij de discussie over Zwarte Piet dacht ik op het hoogtepunt: zo, nu is de intocht van Sinterklaas eindelijk niet meer alleen vervuld van ongemak en spanning voor mensen van kleur. Pas toen konden we het gesprek voeren over hoe het een leuke traditie voor iedereen kon worden. Dan ben ik op mijn best: achterhalen waar het ongemak zit en waar dat vandaan komt. En dat gaat uiteindelijk over ons als mens en onze diepere gevoelens.’

Polarisatie en conflict

De polarisatie, die vaak voorafgaat aan dit soort hete hangijzers in de samenleving, ziet Ollivieira als symptoom: ‘Niet gehoord worden of angst zijn vaak bronnen, gevoed door onder andere de media. Bij een conflict is het daarom zo belangrijk naar alle stemmen te luisteren. En niet alleen naar rationele zaken te vragen, maar ook naar de onderliggende emoties. Dit speelt bij maatschappelijke discussies, maar net zo goed bij werkgerelateerde zaken: mensen hebben het gevoel dat sommigen wel mogen bepalen, en zij niet. Terwijl beslissers niet altijd weten wat er op de werkvloer speelt en andersom. Door de wijsheid van de minderheid, de tegenstem en onverwachte perspectieven mee te nemen, kun je het besluit verrijken.’

De helft plus één

Maar hoe is er in een organisatie dan tot goede besluitvorming te komen? ‘Eén manier van besluiten nemen is de autocratische methode: de leider bepaalt. Daarnaast is er het leiderschapsbesluit: de leider neemt een besluit, maar past dit nog aan op voors en tegens uit de organisatie. En dan is er ‘Deep Democracy’. Daarin worden alle stemmen gehoord, met plussen en minnen, en wordt de uitkomst bepaald door te stemmen. De helft plus één is voldoende. Want dat iedereen zich gehoord voelt, betekent niet dat iedereen ook zijn zin krijgt’, vertelt Ollivieira. ‘Dat vraagt van medewerkers om te leren omgaan met het ongemak van af en toe je verlies te erkennen. Leidinggevenden spelen daar een belangrijke rol in: bijvoorbeeld door te vragen wat het besluit voor hen betekent en wat zij nodig hebben om er toch mee te kunnen leven.’

Genderneutrale toiletten

Ze geeft een voorbeeld uit de praktijk. ‘Stel dat een afdeling besluit om genderneutrale toiletten in te voeren. Dan kunnen tegenstanders hebben aangevoerd bang te zijn bespied te worden. De leidinggevende kan dan zeggen: jammer dat het jouw keuze niet is geworden, wat kan ik doen om te zorgen dat je meegaat met dit besluit? Bijvoorbeeld door een plek met voldoende privacy in te richten. Door met compassie te reageren en te kijken hoe je iemand mee kunt nemen, blijf je in verbinding. Dat voorkomt ook dat mensen bij een volgend besluit direct de hakken in het zand zetten.’

Bubbel

Toch is frictie en conflict niet altijd te voorkomen. ‘Dat kan ook niet anders: soms is het moeilijk je te verplaatsen in het perspectief of de emotie van de ander. Of er wordt iets geraakt in jezelf. Daarom begint een discussie ook altijd met elkaar leren kennen: wat is de achtergrond van de ander, en wat is voor die persoon belangrijk? Dat kost moeite, en je kwetsbaar opstellen kan spannend zijn. Maar als je uit je eigen bubbel komt en anders naar argumenten gaat durven te kijken, benut je veel meer de kracht van het verschil.’

Tekst: Naomi van Esschoten

Ook de kracht van het verschil benutten met de Deep Democracy-methodiek?
Mireille Ollivieira spreekt tijdens de masterclass Inclusief Leiderschap en De essentie van cultuur en gedrag. Ze gaat dan in op hoe Deep Democracy werkt, hoe je het inzet en hoe je omgaat met dat gehoord worden niet hetzelfde is als je zin krijgen. Bekijk de actuele startdata.

Nieuws en achtergronden