‘Het is heel gezond dat jonge mensen hun grenzen bewaken’

Accepteer als leidinggevende dat jonge medewerkers een andere mentaliteit hebben, zegt generatie-expert Thijs Launspach. Als je er mee om leert gaan, kun je misschien zelfs nog wat leren van ‘Generatie Z’. ‘Je moet je kunnen verplaatsen in de belevingswereld van die ander.’

“De jeugd van tegenwoordig houdt van luxe, heeft slechte manieren, minachting voor alle gezag en geen eerbied voor ouderdom. Jongeren praten als ze zouden moeten werken.”
Nee, dit is niet een boomer die zich beklaagt over ‘Generatie Z’; dit citaat wordt toegeschreven aan de Griekse wijsgeer Socrates, die leefde in de vijfde eeuw voor Christus. Psycholoog, spreker en bestsellerauteur Thijs Launspach haalt het vaak aan bij zijn optredens om die hele generatiediscussie een beetje te nuanceren. Mopperen op ‘de jeugd van tegenwoordig’ is van alle tijden, zo lijkt het (want of Socrates het ook daadwerkelijk heeft gezegd, blijft de vraag).

Culturele scheidslijnen

Tegelijkertijd zijn de verschillen binnen een generatie ook enorm groot, aldus Launspach. Zo groot dat je je kunt afvragen of het wel zin heeft om iedereen die toevallig binnen hetzelfde cohort is geboren over één kam te scheren. Naast de talloze culturele scheidslijnen heb je ook nog mannen en vrouwen, hoog en laag opgeleiden, stedelingen en plattelandsbewoners en ga zo maar verder. Het vereist nogal een mentale krachttoer om die allemaal bij elkaar te vegen onder hetzelfde label.

Maar ondanks al die slagen om de arm maakt Launspach zich wel degelijk een beetje zorgen. Want je zou het misschien niet zeggen als je even op Instagram kijkt, maar het gaat in geestelijk opzicht niet geweldig met die zogenaamde Generatie Z. “De cijfers over mentale weerbaarheid en mentale gezondheid laten zien dat er echt een probleem is,” zegt Launspach. “Jongeren zijn heel vatbaar voor druk en stress, zowel op de werkvloer als op school.”

Je kunt dat deels verklaren door de coronajaren, die er volgens Launspach behoorlijk hebben ingehakt. Daarnaast hebben veel problemen van mensen die nu voor het eerst de arbeidsmarkt betreden ook gewoon te maken met de levensfase waar ze in zitten. “De eerste jaren van je carrière zijn altijd erg hectisch,” zegt Launspach. “Alles is in beweging, je weet nog niet welke kant je leven op gaat. Maar in de cijfers zie je terug dat jongeren daar nu ook veel vaker psychisch last van krijgen. En dat heeft weer voor een groot deel te maken met de tijd waarin we leven. De druk van sociale media bijvoorbeeld, de druk om te presteren, de angst dat je een loser bent als je niet beantwoordt aan het perfecte plaatje: daar hadden vorige generaties niet of veel minder mee te maken.”

Concrete problemen

Sommige van die angsten zijn misschien ingebeeld of overtrokken. Maar Launspach wijst ook op de concrete problemen waar jongeren nu tegenaan lopen. “Neem de woningcrisis of de precaire positie van jonge werknemers in een flexibele arbeidsmarkt. Maar ook bijvoorbeeld de klimaatproblematiek, waar veel mensen zich enorm zorgen over maken. Ja, met al die personeelstekorten kunnen jongeren op dit moment wat meer eisen stellen. Maar wat heb je daar aan als je, om maar iets te noemen, geen huis kunt kopen als je samen wilt wonen?”

Maar in hoeverre de problemen van Generatie Z reëel zijn of zwaar overdreven is in zekere zin irrelevant, denkt Launspach. “Je kunt als leidinggevende wat vinden van het arbeidsethos van jonge medewerkers, maar het is nu eenmaal de realiteit. Je moet je kunnen verplaatsen in de belevingswereld van die ander. Niet iedereen is hetzelfde, en niet iedereen gaat op dezelfde manier om met druk en stress.”

Leidinggevenden moeten bij het managen van deze problematiek bedenken dat er onder jonge medewerkers vaak een sterk taboe op falen heerst. “Je kunt er niet van uit gaan dat je het vanzelf te horen krijgt wanneer iemand bijvoorbeeld overspannen dreigt te raken,” zegt Launspach. “Als je wacht tot de signalen jouw bureau bereiken, ben je te laat. Jonge medewerkers hebben behoefte aan regelmatig contact met hun leidinggevende, formeel of informeel. Die verwachten méér dan het verplichte halfjaarlijkse functioneringsgesprekje – waarvan je je sowieso kunt afvragen of het nog bij de huidige tijd past. Houd dus de vinger aan de pols en maak regelmatig een rondje langs de velden. Management by walking around, noemen we dat. Met een coachende manier van leidinggeven laat je zien dat je de issues serieus neemt, zonder dat je jonge mensen alleen maar bevestigd in hun slachtofferschap.”

Mentale gezondheid

Tegelijkertijd vindt Launspach het een goede zaak dat er, mede onder druk van die nieuwe generatie werknemers, veel meer aandacht is voor mentale gezondheid op het werk. “Er wordt veel geklaagd over de jonkies die altijd op tijd naar huis willen en niet onbetaald willen doorwerken in het weekend. Maar eigenlijk is het natuurlijk heel gezond dat jonge werknemers hun grenzen bewaken. Dat is niet hetzelfde als gebrek aan loyaliteit. Je kunt je ook afvragen of we met onze arbeidsmentaliteit niet een beetje zijn doorgeschoten de laatste jaren. Zeker in bepaalde sectoren wordt traditioneel enorm veel van jonge medewerkers gevraagd. Denk alleen maar aan advocaten of aan artsen in opleiding. Ja, ze moeten veel leren. Maar werk moet niet ten koste gaan van alles. Niemand heeft er wat aan als een jonge medewerker met een burn-out op de bank beland.”

Toch is het in de praktijk soms een lastige puzzel, weet Launspach. Zeker voor een leidinggevende in een sector als de zorg, want die nachtdiensten bijvoorbeeld zul je toch moeten invullen. “Je moet je mensen niet een dwingend rooster willen opleggen,” denkt Launspach. “En zeker in deze tijd van personeelstekorten zul je ook gewoon wat meer moeten bieden. Bijvoorbeeld de mogelijkheid om één nachtdienst te kunnen ruilen voor anderhalve dagdienst, ik noem maar iets. Maar dat vergt wel wat vindingrijkheid van een instelling.”

Tekst: Johan Faber voor De Academie.

Thijs Launspach is spreker tijdens de masterclass Leidinggeven aan generaties op de nieuwe werkvloer. Bekijk de actuele startdata.

Nieuws en achtergronden