‘Als je achter een olifant aan wilt gaan, laat je niet afleiden door de konijnen’

Mentale veerkracht is een belangrijk beschermend element tegen stress en burn-out. Maar het vraagt ook om het werk anders in te richten, ziet doctor in de psychologie Elke Geraerts, eigenaar van consultancybedrijf Better Minds. ‘Nu lekken zowel productiviteit als veerkracht weg.’

Je hebt je voorgenomen om vandaag meters te maken met je werk. Je slaat goedgemutst je laptop open. Daar wacht eerst de mail op je en daarna wil het softwaresysteem een update draaien. Dat duurt allemaal langer dan gedacht. Je doet vast wat kleine taken op de to-dolijst. Voordat je het weet is de ochtend om en staan er vanmiddag een paar overleggen gepland. Weg productieve dag. ‘Voor veel professionals is dit herkenbaar,’ reageert Elke Geraerts. ‘De manier waarop we werken, is totaal inefficiënt. Dan lekken zowel productiviteit als veerkracht weg.’

Veerkracht versterken

Geraerts deed lang wetenschappelijk onderzoek naar mensen die traumatische ervaringen hebben meegemaakt, zoals kindermisbruik of oorlog. ‘Daarin zag ik vaak twee reacties: mensen die eronder gebukt gaan en mensen die enorm veerkrachtig hun leven opnieuw inrichten. Die veerkracht inspireerde me. Ik dacht: als zij dat kunnen, dan moet iedereen dat kunnen. Dat was voor mij de aanleiding om in 2014 Better Minds op te richten. Ik wil mensen inspireren hun veerkracht te versterken.’

Meer welzijn

Er is niet één kenmerk dat veerkrachtige mensen gemeen hebben. Geraerts: ‘Mijn ervaring is dat veerkracht wordt beïnvloed door een combinatie van nature en nurture. Mensen die al op jonge leeftijd uitdagingen hebben overwonnen, ontwikkelen vaak meer veerkracht. Opvoeding speelt daarbij een belangrijke rol, maar ook rolmodellen: hoe volwassenen in je omgeving omgaan met stress.’ Gelukkig is veerkracht ook op latere leeftijd nog te leren, want organisaties investeren steeds vaker in veerkrachtprogramma’s. ‘Mentale veerkracht verbetert zowel productiviteit als welzijn. Het voorkomt dat medewerkers uitvallen door stress of burn-out. En juist die twee zaken hebben een grote impact op het terugdringen van ziekteverzuim.’

Constant e-mailen

De vraag is of stress en burn-outklachten alleen een gevolg zijn van een gebrek aan veerkracht, of dat veel mensen gewoonweg niet langer opgewassen zijn tegen alle verwachtingen en hoge druk die ze ervaren van zichzelf, de werkgever en de maatschappij? ‘Dat speelt zeker een rol, maar de manier waarop we werken is inefficiënt en houdt te weinig rekening met hoe ons brein werkt. Een voorbeeld: we zien e-mails als urgent communicatiekanaal. Dit leidt tot constante bereikbaarheid én constante afleiding.’

Kinderhoofdjes

Ook over thuiswerken, dat door werkgevers als nieuw panacee wordt gezien om de werkdruk te verlagen, is Geraerts niet alleen positief. ‘Voor de covidpandemie betekende thuiswerken focus. Je ging iets afmaken. Maar sinds de pandemie interfereert het huishouden met het werk. Nog steeds zie ik tijdens videovergaderingen kinderhoofdjes in beeld of horen we lawaai op de achtergrond en blijkt iemand thuis te werken omdat er klussers over de vloer zijn. Zo kun je niet gefocust werken, en creëer je uiteindelijk juist meer werkdruk.’

Verkeerde focus

Een gevaar dat dan op de loer ligt, is dat mensen zich gaan toeleggen op de verkeerde focus, zoals het afronden van kleine taken. ‘Dat geeft even een voldaan gevoel, want focus is vermoeiend. Maar ondertussen blijven de grote, belangrijke taken liggen. Zo kom je in een vicieuze cirkel terecht waar noch de maatschappij, noch je baas een impact op hebben gehad. Je hebt voor een deel dus zelf invloed op de werkdruk, door gezonde werkroutines te kiezen. Plan focus- en ontfocustijd in, bijvoorbeeld door je mail even uit te zetten in focustijd, en andersom niet naar het scherm te blijven staren als je moe bent, maar dan pauze te nemen. Dit maakt je productiever én zorgt dat je meer mentale ruimte hebt om met uitdagingen om te gaan wanneer ze op je bord komen.’

Olifant

Haar advies? ‘Wanneer je achter een olifant aan zit, laat je dan niet afleiden door de konijnen. De olifant is de grote taak die 100 procent focus vergt en vaak een strategisch plan behoeft. De konijnen, dat zijn de kleine, minder urgente taken, die vaak komen via e-mails, telefoon en Whatsapp. Vaak starten we de werkdag met het openen van ons konijnenhok, de mailbox, en laten we de konijnen vrij. Daarna pakken we to-dolijst en vinken we kleine taken af. Terwijl we in de ochtend het meest productief zijn, verliezen we onze energie aan konijnen en stellen we de focus uit naar morgen. Maar de volgende ochtend doen we op de automatische piloot weer hetzelfde.’

Werk en privé

Ook het zorgen voor balans tussen werk en privé kunnen professionals meer zelf sturen. ‘Zo heb ik een dagelijkse tijdslimiet ingesteld voor sociale media op mijn telefoon’, vertelt Geraerts. ‘Ook tijdens mijn werk beperk ik afleiding, bijvoorbeeld door mijn mail en telefoon uit te zetten als ik aan een boek schrijf. En wanneer ik wandel om inspiratie op te doen voor een lezing, luister ik geen muziek of podcasts. Verder geef ik op bepaalde vlakken prioriteit aan mijn gezin: ik beperk het aantal avondlezingen bijvoorbeeld zodat ik mijn kinderen zelf naar bed kan brengen.’

Rolmodel

Terug naar de medewerker die de dag zo enthousiast begint en wellicht de mail nog even dichtlaat, maar dan merkt dat de laptop een update nodig heeft of geen internetverbinding heeft. ‘Dan wordt er nog meer veerkracht van je gevraagd’, lacht Elke Geraerts. ‘De kunst is om je in elk geval niet te laten opjagen of iets anders te gaan doen: vat de koe bij de horens en maak er werk van. Zo verspil je geen uren aan negativiteit.’ Heeft ze ook nog een tip voor leidinggevenden om een team veerkrachtig te houden bij tegenslagen? ‘Ga in gesprek, toon begrip en bespreek teleurstellingen. Maar bovenal: wees zelf het veerkrachtige rolmodel.’

Tekst: Naomi van Esschoten voor De Academie.

Ook meer uit jezelf en je team halen?
Tijdens het congres Getting Things Done staat doctor in de psychologie Elke Geraerts op het podium samen met de meester van het productief werken, David Allen. Zij geeft tips over het behouden van mentale veerkracht. Daarnaast onthult Mark Tigchelaar hoe concentratielekken zijn te dichten. De kracht van deze masterclass ligt erin dat de lezingen onderling nauw op elkaar zijn afgestemd. Bekijk de actuele startdata.

Nieuws en achtergronden