‘Aandacht geven gaat veel verder dan alleen maar productiever zijn’

Als ‘breinexpert’, auteur van bestsellers en veelgevraagd spreker heeft Mark Tigchelaar inmiddels een klein imperium opgebouwd met zijn Focus Academy. Maar het begon voor Tigchelaar allemaal met het overwinnen van een serieuze handicap. ‘Ik wilde graag laten zien wat ik in huis had.’

Als je op de basisschool het traagste jongetje van de klas was. Als je er met hardop voorlezen niks van bakte, en altijd het gevoel kreeg dat wat jij deed nooit goed genoeg was. Als je er twee weken na je havo-eindexamen achter komt dat je officieel dyslectisch bent.

Ja, wat dan?

Om het traject tussen toen en nu maar even samen te vatten: Tigchelaar begon met het aanbieden van trainingen om sneller te lezen, en verbreedde dat al gauw tot methodes om ‘meer uit je hersenen’ te halen. Tegenwoordig geven hij en de medewerkers van zijn Focus Academy verschillende in company- en open trainingen om het brein te optimaliseren, met als centraal thema, inderdaad, ‘focus’, een onderwerp waar Tigchelaar ook verschillende boeken over schreef (zijn laatste titel was Focus AAN/UIT, die hij schreef met zijn compagnon Oscar de Bos).

‘“Focus” heeft inderdaad de connotatie van hard werken, en alles wat daarmee samenhangt,’ zegt Tigchelaar. ‘Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Daarom gebruik ik in plaats van focus ook wel het woord “aandacht”. Voor veel mensen gaat 50 procent van het leven als een waas aan ze voorbij, omdat ze er geen aandacht aan schenken en telkens worden afgeleid. Aandacht geven gaat dus veel verder dan alleen maar productiever zijn. Het gaat ook om aandacht voor je omgeving en voor de mensen om je heen. Dat is denk ik voor iedereen relevant, zowel professioneel als privé.’

Bedenk daarbij, aldus Tigchelaar, dat mensen van nature niet goed zijn in focussen en aandacht schenken. ‘Onderzoek toont aan dat we maar liefst vier keer per seconde onze omgeving scannen, omdat we evolutionair gezien nog steeds in de Steentijd leven, en voortdurend verdacht moeten zijn op een sabeltandtijger. Daarom is het goed om die vaardigheid te ontwikkelen.’

Tigchelaar heeft in de loop der jaren zo zijn eigen rituelen ontwikkeld om aandacht, échte aandacht, te stimuleren. Het mediteren dat hij altijd deed schiet er een beetje in met jonge kinderen, maar nog altijd doucht hij elke ochtend koud af, om als het ware over de mentale drempel van de werkdag te stappen. Verder bouwt hij gedurende de dag altijd een paar momenten in waarop de focus ook UIT staat (vandaar de titel van zijn laatste boek). ‘Vroeger vond ik het stoer om werkdagen van twaalf of veertien uur te draaien, maar dat is volstrekt contraproductief, en je wordt er ook geen leuker mens van. Je kunt veel beter een paar keer per dag gewoon even niks doen. Na de lunch ga ik bijvoorbeeld standaard altijd even wandelen. Ik kijk ook wel eens vijf minuten alleen maar uit het raam van onze bibliotheek. En als ik van het werk naar huis fiets, luister ik nooit naar muziek of een podcast. Je hebt al genoeg prikkels gedurende de dag, het is goed om die bewust even uit te zetten.’

Daaruit voortvloeiend heeft Tigchelaar ten slotte nog een aantal concrete tips voor iedereen die zijn focus/aandacht in 2022 wil vergroten, ‘en dan laat ik rust, reinheid en regelmaat even buiten beschouwing, want dat spreekt voor zich,’ lacht hij.

1. Leg je telefoon zo ver mogelijk weg

‘Als je geconcentreerd bezig wilt zijn, moet je die telefoon niet alleen op stil zetten of in je broekzak houden, want dan kost het nog heel veel inspanning om hem te negeren. Leg dat ding daarom het liefst in een andere kamer, of in ieder geval op een plek waar je hem niet ziet. Hoe verder weg, hoe groter het effect.’

2. Doe twee dingen tegelijk

‘Een telefoongesprek bijvoorbeeld vraagt meestal niet 100 procent van je concentratie. Als je de resterende ruimte als het ware opvult met een simpele bezigheid, geef je je brein geen ruimte voor afleidende gedachtes, of voor andere bezigheden waar je veel aandacht voor nodig hebt, zoals een e-mail beantwoorden. Teken poppetjes terwijl je praat, of loop rond, dat werkt juist concentratieverhogend.’

3. Zeg eens nee

‘Het is niet zo moeilijk om nee te zeggen tegen dingen die we niet leuk vinden. Het is veel moeilijker om nee te zeggen tegen dingen die we wél leuk vinden. Terwijl een mooie kans óók tijd, energie en aandacht kost. Om goed te focussen is het net zo van belang om te bepalen wat je niet wil, als wat je wel wil.’

4. Neem een hobby buiten je comfort zone

‘Het is moeilijk om in een flow te komen als er bijvoorbeeld elk moment een kind je thuiskantoor kan binnenwandelen. Maak een schema met je partner: dan en dan ben ik beschikbaar, maar dan en dan kan ik ni‘Piano spelen, een vreemde taal leren, het maakt niet uit wat. Hoe meer aandacht je er aan geeft, hoe meer cognitieve reserve je opbouwt.’

5. Stop met hersenkrakers

‘Sudoku’s, brain games, cryptogrammen… als je het leuk vindt moet je het vooral doen, maar ze hebben geen enkel aangetoond effect op je hersencapaciteit.’

Meer lezen? Kijk op focusacademy.com

Tekst: Johan Faber voor de Academie

Masterclass Breinwijs
Mark Tigchelaar staat op 25 maart 2022 op de Masterclass Breinwijs in Utrecht. Bekijk hier het volledige programma

Nieuws en achtergronden