‘Voor een team is de relevante vraag: wat is haalbaar?

Zijn lessen uit de topsport overdraagbaar op ‘gewone’ teams? Ja, zegt oud-hockeyster en coach van teams Carina Benninga, want in wezen heeft ieder team te maken met dezelfde uitdagingen. ‘Mensen zijn mensen, in welke context je ze ook plaatst.’

Je kunt natuurlijk van alles hebben gestudeerd over coachend leidinggeven, je kunt bedrijven hebben geleid en een expert zijn op het gebied van samenwerking, motivatie en communicatie, maar als je daarnaast óók nog eens Olympisch en Wereldkampioen bent geweest leggen je woorden misschien nét wat meer gewicht in de schaal. En als voormalig tophockeyster Carina Benninga (sportieve hoogtepunten o.a.: Olympisch goud in Los Angeles in 1984, en vlaggendraagster voor Nederland op de Spelen van Barcelona in 1992) iets gaat vertellen over onderwerpen als teamdynamiek en persoonlijk leiderschap, begrijpt iedereen in het publiek onmiddellijk dat deze vrouw weet waar ze over praat. “Ik grijp in mijn werk met organisaties en professionals nog steeds terug op mijn topsportverleden,” zegt ze. “Ik kan hele mooie, praktische voorbeelden geven, en mensen zijn mensen, in welke context je ze ook plaatst. Of het nu gaat om atleten of om zorgmedewerkers, je hebt altijd te maken met de dynamiek van teams en individuen, en van de organisatie daar omheen.”

Teamgedoe

In zekere zin wordt coachend leidinggeven pas echt relevant als teams niet lekker lopen, of als ‘lastig’ worden ervaren. Teamgedoe komt in alle organisaties voor, zelfs al zijn de teamleden stuk voor stuk capabele professionals met de beste intenties, weet Benninga. “Soms hebben ze het zelf niet eens in de gaten. Maar ik zie het onmiddellijk als een team niet goed functioneert. Dat zit vaak in kleine, subtiele dingen. Teamleden die elkaar niet aankijken tijdens een bijeenkomst. Mensen die na afloop van een goede sessie gewoon weglopen, zonder te bedanken of afscheid te nemen. Mensen die voortdurend op hun telefoon zitten of ‘helaas’ wat eerder weg moeten. Dan weet ik al: hier gaat iets niet helemaal goed.”

Je kunt je natuurlijk afvragen of de keiharde, no-nonsense wereld van de topsport altijd een relevante metafoor is voor pakweg een onderwijsinstelling, of een thuiszorgorganisatie. De selectie van het Nederlands hockeyelftal bestaat – mag je aannemen – uit buitengewoon ambitieuze en getalenteerde jonge mensen met een duidelijk gezamenlijk doel: Olympisch kampioen, Wereldkampioen, noem het maar op. Dissonanten, stoorzenders en veteranen die het niet meer kunnen belopen zet je simpelweg uit de selectie, en dat is in een doorsnee organisatie niet zo makkelijk (als het al wenselijk is). Maar ondanks alle verschillen kunnen ‘gewone’ teams nog steeds lessen trekken uit die wereld van extremen, denkt Benninga. “Vaak moet je het gewoon doen met de mensen die je hebt, zeker. Maar ieder team heeft te maken met bepaalde beperkingen. Als je dat in aanmerking neemt, is de relevante vraag: wat is haalbaar, gegeven de omstandigheden? We worden misschien geen Olympisch kampioen, maar wat is onze ‘top’, en hoe bereiken we die?”

Ieder goed functionerend team, van welke signatuur dan ook, streeft in feite hetzelfde na, denkt Benninga. Zorgen dat je het fijn hebt met elkaar; een cultuur kweken waarin je conflicten of meningsverschillen kunt uitspreken; kritiek niet direct persoonlijk opvatten, enzovoorts. Bottom line: het team is altijd groter en sterker dan het individu.

Bespreekbaar maken

Maar ja, wat doe je als iemand bijvoorbeeld de Romario gaat uithangen? Een kei in het vak, dus je hebt hem/haar nodig (al was het maar vanwege personeelstekort), maar wel eentje die vaak te laat komt, zich niet coöperatief opstelt en altijd zeurt over de roosters. Benninga kent het type maar al te goed, want ze heeft dergelijke vedettes zelf in de ploeg gehad. “Het belangrijkste is dat je zo’n geval bespreekbaar maakt,” zegt ze. “Leg het voor aan het team: hoe gaan wij hier mee om? Kunnen wij accepteren dat iemand het anders doet dan de rest? Als het team dan zegt: wij vinden het helemaal prima, zolang dit en dit maar gebeurt, creëer je toch een werkbare situatie waardoor je zo iemand kunt handhaven. Tegelijkertijd moet je als manager wel onderzoeken waardoor zoiets kan ontstaan. Hoe komt het dat die ene persoon een uitzonderpositie claimt? Speelt er misschien iets in de onderstroom dat niet direct zichtbaar is? Is er thuis iets aan de hand?”

Zelfreflectie en het onderzoeken en bevragen van stressvolle gedachten en zogenaamde belemmerende overtuigingen spelen een belangrijke rol bij Benninga’s werk met professionals. “Veel miscommunicatie is terug te voeren op een oordeel over ‘de ander’,” zegt ze. “Als je er van overtuigd bent dat een bepaalde collega zich nooit aan de afspraken houdt, zul je die overtuiging ook altijd bevestigd zien. Er zit dan meteen al een filter tussen jou en die ander. Terwijl er misschien niets aan de hand zou zijn als je die overtuiging loslaat. Daarom moet je je voortdurend afvragen: klopt het wel wat ik denk? Die stap is voor mij de ultieme manier van zelfreflectie.”

Inspireren van professionals

Zoals gezegd is Benninga méér dan alleen ervaringsdeskundige. Na haar topsportcarrière legde ze zich toe op het coachen van teams; eerst op het hockeyveld, vervolgens ook daarbuiten. Ze werd uiteindelijk zelfs directeur van Van Ede en partners, een bureau voor loopbaanbegeleiding en executive coaching, maar tegenwoordig richt ze zich weer op het persoonlijk begeleiden en inspireren van professionals vanuit haar eigen onderneming, Bureau Benninga.

Daarnaast heeft Benninga inmiddels een indrukwekkend aantal opleidingen en cursussen voltooid op het gebied van leiderschap en coaching. Je persoonlijke ontwikkeling stopt nooit, zegt ze, een gedachte die naadloos aansluit bij haar ideeën over ‘zelfleiderschap’. Want het team is weliswaar groter dan het individu, maar als al die individuen hun vaardigheden niet meer onderhouden en vergroten, stort het collectief ook in. “Op het hockeyveld bak ik er niets meer van omdat ik nooit meer train,” zegt Benninga. “In mijn huidige werk vind ik het juist heel belangrijk om te trainen. Ook als begeleider van professionals wil ik me blijven ontwikkelen, om mijn klanten altijd de beste versie van mezelf te kunnen geven.”

Tekst: Johan Faber voor De Academie.

Meer weten?
Carina Benninga is spreker tijdens de masterclass No-nonsense coachend leidinggeven. Bekijk de actuele startdata.

Nieuws en achtergronden