‘Cultuurverandering lukt alleen vanuit een positieve insteek’

Het gaat niet goed en het moet anders. Vaak worden veranderingen vanuit die gedachte ingezet. Zonde, want een positieve aanpak levert veel meer succes op, merkt Karen Reichert van HUMAN CAPITAL Training & Advies keer op keer. ‘Zelfs teams waar mensen niet meer met elkaar praten, vinden elkaar weer.’

Nu de personeelskrapte op steeds meer plekken voelbaar is, loopt ook de werkdruk op. Dat heeft gevolgen voor de sfeer. Lege plekken in het rooster zorgen soms voor verdeeldheid of zelfs onenigheid in een team. Tegelijkertijd zorgen personeelskrapte en de stijging van energiekosten en grondstoffen ervoor dat veel organisaties zich oriënteren op de toekomst, met vaak verandering of reorganisatie tot gevolg. ‘Een valkuil daarbij is dat het management zich met name richt op de bovenstroom; het aanpassen van functies, procedures en processen’, zegt Karen Reichert. ‘Maar die aanpak leidt vaak tot weerstand. En dan kom je niet ver.’

Zelf doen

Het grote belang van cultuur ontdekte Reichert al 25 jaar geleden in haar werk als Hoofd Opleidingen voor de Efteling, waar ze een programma ontwierp dat zich richtte op het tot stand brengen van een gastgerichte cultuur. Sinds 1997 werkt ze vanuit haar haar eigen trainings- en adviesbureau en is ze auteur van het boek Succesvolle cultuurverandering. ‘Regelmatig krijg ik de vraag van organisaties of overheidsinstellingen of ik kan helpen om de sfeer of de samenwerking tussen teams te verbeteren. Dat kan ik zeker faciliteren, maar uiteindelijk moeten mensen het zelf doen. En dat begint met het benutten van de onderstroom.’

Gevoelens op tafel

Die onderstroom, wat is dat dan precies? ‘Bij iedere individuele medewerker roept verandering gevoelens op’, legt Reichert uit. ‘De één loopt graag vooruit en is enthousiast, terwijl een ander kritischer is en op de rem staat en een derde privé in een onrustige periode zit en helemaal geen zin heeft in ook nog gedoe op het werk. Begin dus met het in kaart brengen van angsten, zorgen en emoties – de beleving – van iedere medewerker. Als mensen zich gehoord en erkend voelen, weet je ook welke behoeften zij hebben om mee te kunnen gaan in de verandering. Dat kun je faciliteren. En dan komt verandering wél van de grond.’

Trots team

Een positieve insteek is daarbij cruciaal. Het credo van Reichert is dan ook: waarderen wat er is, ontdekken wat er kan. ‘Als een medewerker te horen krijgt dat er iets moet veranderen omdat het niet goed gaat, voelt hij zich vaak persoonlijk aangesproken. Het ontneemt de zin om mee te gaan in de verandering. Heel anders klinkt het als een manager met het team om de tafel gaat om te bekijken wat er goed gaat en waar het team trots op is. Trots ebt bij drukte en tegenwind vaak als eerste weg, terwijl dit gevoel juist voor verbinding zorgt. Zelfs in teams waarin haat en nijd is of niet meer gepraat wordt, komen mensen daardoor weer in gesprek.’

Iedereen aan boord

Vervolgens kan het team samen in kaart brengen wat er nog meer is te behalen, vanuit verlangen of noodzaak. Reichert: ‘In plaats van de verandering aan te kondigen, bespreek je vanuit een waarderend perspectief wat de meest gewenste situatie is, welke acties daarvoor nodig zijn en wie wat gaat doen.’ Dat is meteen een goede manier om iedereen ‘aan boord’ te krijgen: ‘Iedere medewerker heeft een aandeel: zowel in het in stand houden van de oude cultuur als aan het bijdragen aan de nieuwe cultuur. Ook hier geldt: benut de onderstroom. Iemand die van nature kritisch is, mag vragen stellen om de vooruitlopers soms af te remmen.’

Beter samenwerken

Tot slot: vallen mensen dan niet snel terug in het oude, ongewenste gedrag of werkpatroon? ‘Dat hoeft echt niet’, stelt Karen Reichert gerust. ‘Zolang je maar afspreekt wie welke rol inneemt én welke verwachtingen daarbij horen. Als je weet met welke bril op iemand zijn vragen stelt, kun je verbinding blijven maken. Merk je dan dat iemand doorschiet, dan kun je diegene daarin ook begrenzen. Overigens is het dan wel van belang om elkaar aan te spreken zonder oordeel, maar ook dat is goed te leren. Ik zie het dagelijks terug in teams die weer met elkaar praten, anders met elkaar omgaan en beter met elkaar samenwerken.’

Door: Naomi van Esschoten

Meer horen van Karen?
Karen Reichert spreekt tijdens de masterclass De essentie van cultuur en gedrag. Ze gaat dan in op hoe een succesvol verandertraject te starten, welke tien bouwstenen nodig zijn voor een stevig fundament en hoe je vervolgens samen verder bouwt. Bekijk de actuele startdata.

Nieuws en achtergronden