Wat doet een logopedist bij een managementopleiding?

Logopedist en stem- en spraakcoach Alex Boon laat managers die hun team moeten toespreken reflecteren op wat ze doen. ‘Mensen spreken en gedragen zich vaak volgens allerlei conventies. Ik zet die conventies op losse schroeven, zodat er ruimte ontstaat om op een open manier te communiceren. Ze hoeven niet te veranderen, maar ze kunnen wel bepaalde vaardigheden die ze al hebben verder ontwikkelen.’

Een logopedist als trainer bij een managementopleiding lijkt een tikkeltje ongebruikelijk. In een normale praktijk houden logopedisten zich immers bezig met, plechtig gezegd, het herstellen van communicatiefuncties – het verhelpen van een spraakgebrek bijvoorbeeld. Maar in zijn rol als stem- en spraakcoach en sprekerstrainer gaat Alex Boon een stap verder. ‘Ik wil mensen bepaalde vaardigheden verder laten ontwikkelen,’ zegt hij. ‘Ik richt me niet op wat er niet is, of wat gebrekkig functioneert, maar op iets wat mensen al in zich hebben en waarin ze beter kunnen worden, of zelfs in kunnen excelleren.’

Op seminars en workshops laat Boon de deelnemers elkaar een spiegel voorhouden. En daarbij gaat het voor de verandering nu eens niet om de inhoud, maar om de verpakking. Meestal begint een sessie met een deelnemer die voor de groep een bepaalde casus beschrijft. De andere aanwezigen luisteren en kijken, niet zozeer naar wat er wordt gezegd, maar hoe het wordt gezegd. ‘Ik vraag ze om te letten op allerlei signalen,’ legt Boon uit. ‘Hoe klinkt een spreker, hoe praat hij, hoe beweegt hij? Bekrachtigt hij met zijn presentatie de boodschap, of ondermijnt hij met zijn uitstraling juist wat hij wil vertellen?’

Zelfs een ‘goede’, prettige uitstraling kan misleidend zijn

Het spreekt bijna vanzelf dat een spreker die geen goed contact maakt met zijn publiek, meer moeite zal hebben om zijn boodschap over te brengen. Maar wat dan wél goede communicatie is, hangt ook af van wat die boodschap is. Zelfs een ‘goede’, prettige uitstraling kan in dat opzicht misleidend zijn, weet Boon. ‘Laatst had ik een leidinggevende in de groep die alleen maar complimenten kreeg. Ze was aardig, ze maakte contact, er was werkelijk niets op aan te merken. Maar zij was teleurgesteld door al die loftuitingen, want die aangename uitstraling was nu juist het probleem. Ze wilde haar mensen in beweging krijgen, en daarom wilde ze ook veel strenger voor ze zijn. Haar “aardige” presentatie zat daarbij in de weg. Daarom werk ik bij sprekers altijd aan de congruentie tussen hun boodschap en hun uitstraling.’

“Ze luisteren niet, ze doen niet wat ik wil”, is dan de klacht. Maar het probleem is dat ze zélf niet luisteren.’

Goed contact tussen spreker en publiek komt natuurlijk van twee kanten. Daarom is voor gezonde communicatie goed luisteren minstens zo belangrijk als goed praten, aldus Boon. Zeker als het gaat om bijvoorbeeld zelforganisatie, waarbij de verandering juist vanuit de teams moet komen, en niet van bovenaf kan worden opgelegd. ‘Het komt voor dat de leiding geen idee heeft van wat er leeft binnen de organisatie over dat onderwerp. Ze zeggen: dit en dit gaan we doen, maar ze geloven er eigenlijk niet in, en vervolgens komen ze tot de conclusie dat er geen draagvlak voor is. “Ze luisteren niet, ze doen niet wat ik wil”, is dan de klacht. Maar het probleem is dat ze zélf niet luisteren.’

Het gaat niet om ‘goed’ of ‘fout’, maar om het besef dat je gedrag als leidinggevende er toe doet

Zelfs als er wél naar elkaar wordt geluisterd, kan er nog van alles misgaan in de communicatie. ‘Je ziet vaak dat mensen geduldig naar een ander luisteren, terwijl ze in feite alleen maar op hun beurt wachten om het antwoord te geven dat ze toch al in gedachten hadden. En met name managers en leidinggevenden hebben de neiging om in een gesprek meteen op zoek te gaan naar een oplossing. Ze willen namelijk verder, maar ondertussen is het onderliggende probleem nog niet blootgelegd.’

Boon benadrukt dat het bij een sessie niet gaat om ‘goed’ of ‘fout’, maar om het besef bij de deelnemers dat je gedrag als leidinggevende er toe doet, en dat je kunt ingrijpen in de manier waarop je communiceert. ‘Het kan emotioneel erg indringend zijn om elkaar te beoordelen op zaken als presentatie en uitstraling, dus ik snap dat mensen het spannend vinden. Je ziet in het begin ook vaak dat deelnemers ingaan op de inhoud van de casus, terwijl het nu eens een keertje om de vorm gaat. Daarom zeg ik van tevoren altijd heel duidelijk dat alles wat er tijdens zo’n sessie gebeurt binnen de groep blijft. Mensen moeten zich veilig voelen om vrijuit te kunnen zeggen wat ze van elkaar vinden.’

Boon zal dan ook nooit iemand vertellen ‘hoe het moet’. ‘Mijn rol is om mensen te laten reflecteren op wat ze doen,’ zegt hij. ‘Iedereen heeft een bepaalde vorm waarin hij zijn verhaal vertelt. Maar is die vorm een onbewuste schil, of een filter dat iemand beheerst? Dat onderzoeken we. Als het een filter is, kun je dat misschien wel inzetten om nog beter te communiceren. Is het een onbewuste schil, dan kun je die schil afpellen en analyseren. Mensen gedragen zich vaak volgens allerlei conventies. “Zo doen we dat nu eenmaal in de zorg,” zeggen ze dan bijvoorbeeld. Ik probeer die conventies een beetje op losse schroeven te zetten, zodat er ruimte ontstaat om op een open manier te communiceren.’

Het doel is altijd weer om mensen bewust te maken van de manier waarop ze communiceren

Om deelnemers te laten zien wat ze doen, en hoe het eventueel anders of beter kan, heeft Boon tal van technieken tot zijn beschikking. ‘Stel dat een spreker zijn publiek niet aankijkt en zijn verhaal min of meer afdraait. Ik kan zo iemand bijvoorbeeld vragen om het verhaal nog een keer te doen, terwijl hij alle aanwezigen één voor één een hand geeft. Dat is misschien een vreemd gezicht, maar het dwingt een spreker wel om iedereen aan te kijken en echt contact te maken. Maar je kunt iemand die zittend zijn verhaal doet bijvoorbeeld ook vragen om te gaan staan of rond te lopen. Zo zijn er tal van manieren om een spreker te prikkelen.’

Het doel is altijd weer om mensen bewust te maken van de manier waarop ze communiceren, en om hun sterke punten in te zetten. ‘Een heel energiek persoon hoeft zich niet geforceerd in te houden, want zijn energie is zijn kwaliteit. Maar hij kan wel leren om die energie te kanaliseren, zodat hij zijn publiek niet overdondert. Het belangrijkste is dat deelnemers begrijpen dat ze zich niet anders hoeven voor te doen dan ze zijn. Voor gezonde communicatie moeten mensen in de eerste plaats zichzelf blijven, en inbrengen waar ze goed in zijn.’ ◼

Tekst: Johan Faber voor De Academie

Masterclasses

Logopedist en sprekerstrainer Alex Boon coacht en traint sinds 1995 professionals op het gebied van communicatie binnen hun vak. Alex zorgt ervoor dat mensen en organisaties op een aansprekende manier kunnen overbrengen wat ze willen zeggen. Hij helpt sprekers hun doelen te realiseren binnen verschillende spreekfuncties en -taken, zoals leidinggeven, besturen, presenteren, voorlichten, onderrichten, instrueren, debatteren en pleiten. Voor De Academie is Alex verbonden aan de tweedaagse opleiding Coachen op Teamenergie. Bekijk de actuele startdata.

Nieuws en achtergronden