Elke Geraerts: ‘Goed voor je brein zorgen voorkomt burn-out’

Volgens doctor in de psychologie Elke Geraerts is er een toename van burn-outs omdat we ons brein verwaarlozen.

Mensen in beweging krijgen richting meer veerkracht en vitaliteit, dat is de missie van Elke Geraerts, doctor in de psychologie en schrijver van verschillende boeken over mentale gezondheid. En dat is hard nodig: In Nederland heeft 17% van de bevolking te maken met burn-outproblematiek en zegt 60% van de werknemers last te hebben van stress op het werk. En dat zijn cijfers van vóór de coronacrisis. Geraerts: ‘We weten nog niet welk effect het werken met covid-19 patiënten heeft op zorgverleners.

Maar voor deze crisis was het moment al aangebroken om te investeren in ons mentaal kapitaal, zowel op individueel niveau als op organisatieniveau. Ons brein is immers het belangrijkste orgaan in ons lichaam en lijdt duidelijk onder de snelheid en druk van de moderne tijd’, zegt Geraerts. Tijdens de Masterclass Breinwijs van De Academie legt ze uit hoe ons brein werkt en wat we kunnen doen om overbelasting te voorkomen.

Afleiding maakt minder productief

Telefoons en andere apparaten die afgaan zorgen steeds voor afleiding in je werk. Afleiding is een grote stressfactor, weet de Vlaamse doctor. ‘Afleiding vervuilt je brein. Je gaat dan multitasken en dat zorgt ervoor dat je 40% minder productief bent. Je brein raakt geprikkeld door afleiding, je kunt niet focussen op de taak en werkt daardoor langzamer. Dat geeft weer stress, want je krijgt niet meer af waar je eigenlijk mee bezig was. Multitasken lijkt fijn, maar de toenemende afleiding in ons leven is een zorgelijke ontwikkeling voor ons brein.’

Verhoogd risico

Toch is de context waarin we leven en werken niet de grootste veroorzaker van problemen tussen onze oren, weet Geraerts. Stress is ook niet per se het grote probleem; een beperkte mate van stress is zelfs positief voor ons functioneren. Denk aan zenuwachtig zijn voor het geven van een belangrijke presentatie of een slechtnieuwsgesprek. Stress maakt je heel alert’, licht Geraerts toe. Het blijken vooral persoonlijkheidskenmerken te zijn die bepalen of iemand een hoog risico loopt op burn-out of niet.

Idealisten, perfectionisten, introverten en mensen met weinig zelfvertrouwen en emotionele instabiliteit zijn een risicogroep. Ook blijkt uit onderzoek dat er een link is tussen de kans op burn-out en bepaalde beroepsgroepen. Zo lopen zorgverleners een verhoogd risico.

Veerkracht

Een belangrijke beschermende persoonsfactor is veerkracht, zo weet Geraerts. Ze beschrijft veerkracht als een samenspel van optimisme, effectiviteit, stressbestendigheid en eigenwaarde. ‘Mentale lenigheid, het vermogen om te gaan met tegenslag, bepaalt hoe vatbaar we zijn voor stress en dus ook voor burn-out.

Je brein verzorgen maakt deel uit van een goed burn-outbeleid, waarin ook goed voor je lijf zorgen natuurlijk een rol speelt. Veerkrachtiger worden is een keuze, je kunt het trainen: dat doe je door een actieve rol te spelen in je eigen leven en zelf verantwoordelijkheid te voelen en te nemen. Ga na wat jou energie geeft en zoek dat dan actief op.

‘Veerkrachtiger worden is een keuze: je kunt het trainen.’

Bevlogenheid

Datzelfde geldt volgens Geraerts voor bevlogenheid. ‘Net als veerkracht is bevlogenheid niet aangeboren. Zie het als een spier in je brein die je kunt versterken’, zegt ze. In haar boek Mentaal Kapitaal beschrijft ze bevlogenheid als vitaal, energiek en toegewijd zijn.

‘Daarnaast is er bij bevlogenheid sprake van absorptie: je gaat zo in je taak op, dat je alles om je heen vergeet. Uit onderzoek blijkt dat bevlogen mensen als werknemers door hun positieve houding en hoog activiteitenniveau veel waardering en erkenning krijgen; ze zijn vaak succesvol in wat ze doen.

Olifantencultuur

Aandacht geven aan werkgeluk, zelfzorg en stressreductie staat bij steeds meer bedrijven hoog in het vaandel, zo is de ervaring van Geraerts. Vanuit haar consultancybedrijf Better Minds At Work komt zij veel over de vloer bij zorgorganisaties.

‘Ik leer organisaties en werknemers over de olifant. Het hebben van een olifant geeft je een bevlogen gevoel in je werk. De olifant is een metafoor voor een taak die het meest aandachtsintensief is. Voor 95% van de mensen geldt dat ze in de ochtend het fitst zijn.

Dus die taak zouden zij zo vroeg mogelijk in hun dienst, ongestoord en zonder afleiding moeten kunnen uitvoeren om zo min mogelijk stress en zoveel mogelijk werkplezier te ervaren. Dat betekent dat je in teams moet kijken hoe je taken anders kunt verdelen, zodat er steeds iemand is vrijgespeeld die zonder afleiding zijn klus kan afronden.

Focus

Je kunnen focussen op één taak, de olifant, en die ongestoord afronden is volgens Geraerts belangrijk om je brein gezond en sterk te houden. Zelf neemt zij regelmatig bewust de tijd om te focussen op slechts één ding, zoals tijdens het kijken van een serie of film zonder te gaan zappen of op haar telefoon te kijken. ‘Maar het is voor je brein bijvoorbeeld ook heel goed om je juist even van prikkels af te sluiten en je gedachten te laten dwalen. Kijk maar gewoon wat er zoal voorbij komt in je hoofd; zo geef je je hersenen letterlijk wat ruimte’, zegt ze.

Impulscontrole

Daarnaast is het voor je brein een goede training om impulsen te leren onderdrukken. Denk aan de uitgestelde beloning: niet gaan voor instantgeluk (dat ene taartje terwijl je op dieet bent) maar vertrouwen op de grotere beloning die op lange termijn volgt (het gewenste gewicht).

Een andere manier is het zoeken van gepaste afleiding zodra er een impuls de kop opsteekt. ‘Heb je in je werk bijvoorbeeld acute stress, dan helpt het om een liedje te zingen in je hoofd of om te focussen op je buikademhaling.

Zo onderbreek je de schakel tussen de stimulus en de respons in je brein; dit helpt je om weer controle te krijgen. Zelfcontrole is een belangrijke geluksverhoger waar je dus actief mee aan de slag kunt. We leven dan wel in tijden van breincrisis, maar ik ben ervan overtuigd dat al deze uitdagingen ook een enorme mogelijkheid voor groei betekenen.’

Tekst: Brenda Kluijver

Elke Geraerts is spreker tijdens de masterclass Breinwijs. Bekijk de actuele startdata.

Nieuws en achtergronden