‘Een goede leider maakt het onzichtbare zichtbaar’

‘Verbinding maken’ is de sleutel tot duurzaam succes, zegt Jakob van Wielink. Maar daarvoor moet een leider zich kwetsbaar kunnen opstellen, en verhalen delen. “In een vertrouwensrelatie moet je elkaars hart kunnen proeven.”

We moeten natuurlijk niet denken dat de leiders en de leidinggevenden van Nederland van een andere planeet komen. Ze weten zo langzamerhand allemaal wel dat goed leiderschap iets anders betekent dan voortdurend met je vuist op tafel slaan, je medewerkers terroriseren met onmogelijke eisen of privileges opeisen die je anderen niet gunt. Een goede, succesvolle manager zoekt de verbinding, vaak door ook iets van zichzelf bloot te geven. In bijna elk managementteam dat een beetje bij de tijd is circuleren de boeken van bestsellerauteur Brené Brown, en wie die niet heeft gelezen heeft meestal wel haar beroemde TedTalk gezien over de ‘power of vulnerability’.

Maar zeggen dat je die ‘kracht van kwetsbaarheid’ onderkent is nog iets heel ander dan ernaar handelen, weet executive coach en auteur Jakob van Wielink, dé Nederlandse expert op het gebied van leiderschap en kwetsbaarheid. Want als Van Wielink, bijvoorbeeld tijdens een groepssessie, aan zo’n leidinggevende vraagt om zijn of haar persoonlijke kwetsbaarheid met de anderen te delen, vindt hij of zij dat vaak behoorlijk lastig. Praten over dat soort persoonlijke zaken, en plein publique? Moet dat? “De meeste topmensen in organisaties erkennen dat kwetsbaarheid een belangrijk thema is,” zegt Van Wielink. “Ze snappen dat het is verbonden aan onderwerpen als emotionele intelligentie, psychologische veiligheid en vertrouwen. Maar veel individuele leiders vinden het in de praktijk toch moeilijk om zich kwetsbaar op te stellen.”

Menselijkheid

Om te begrijpen wat kwetsbaarheid met leiderschap heeft te maken, moeten we in de eerste plaats begrijpen dat het niet gaat om het zoveelste modebegrip in de managementliteratuur. Want kwetsbaarheid is altijd een thema geweest binnen organisaties, aldus Van Wielink. “Het is in feite onmogelijk om tot samenwerking te komen als kwetsbaarheid niet op enig moment de hoofdrol speelt. Het betekent simpelweg dat je iets van je menselijkheid moet inbrengen om verbinding te maken met een ander. In een vertrouwensrelatie, die je nodig hebt om samen te presteren, moet je elkaars hart als het waren kunnen proeven. Het gebrek aan voldoende verbinding is by far de belangrijkste reden waarom leiders wereldwijd falen.”

Leiders die de kracht van kwetsbaarheid omarmen, erkennen dat niet alles maakbaar is, dat medewerkers fouten kunnen en mogen maken, dat mislukkingen er net zo goed bij horen als successen. Maar tegelijkertijd zijn ze ook in staat om hun eigen feilbaarheid te delen met anderen. “Een junior sales consultant bijvoorbeeld moet opdrachten verzamelen, maar dat gaat in het begin natuurlijk niet altijd goed,” vertelt Van Wielink. “Die moet een gesprek kunnen voeren met zijn leidinggevende over wat hij spannend of moeilijk vindt, hoe je in contact komt met klanten, welke vragen je stelt, enzovoorts. Op zijn beurt kan de leidinggevende vertellen hoe hij dat zelf doet, welke fouten hij heeft gemaakt, welke van zijn projecten zijn mislukt en waarom. Zo kom je samen in een veld van leren, ontwikkelen en groeien.”

Jongere generatie

Gek genoeg zijn het in Van Wielink’s ervaring vaak de wat oudere medewerkers (van wie sommigen misschien al tientallen jaren samenwerken) die op een teamdag vaak weinig van elkaar blijken te weten. Aan de andere kant ziet Van Wielink ook een jongere generatie professionals voor wie het maken van menselijke verbinding volkomen vanzelf spreekt, en die zich veel makkelijker openstelt voor anderen.

Maar het is natuurlijk niet alleen een generatiekwestie, erkent Van Wielink. Mensen verschillen nu eenmaal van elkaar, en de een zal zich makkelijker laten kennen dan de ander. Maar ter geruststelling van de eenzaten en de binnenvetters onder ons: je kwetsbaar opstellen is niet hetzelfde als je hele ziel en zaligheid blootgeven. En het betekent ook niet dat je wekelijks in een kringetje gemberthee moet drinken met je medewerkers. “Kwetsbaarheid gaat over het vermogen van een organisatie om intermenselijke verhoudingen vorm te geven,” zegt van Wielink. “Iedereen zal erkennen dat plezier en welbevinden van essentieel belang zijn om samen tot prestaties te komen. Je collega’s hoeven heus niet je beste vrienden te zijn, en je mag een grens trekken tussen werk en privé. Maar een goede, inspirerende werkomgeving is per definitie een omgeving waarin je jezelf kunt zijn. Waarin je fouten mag maken, mag lachen, een dag chagrijnig mag zijn. Je laat je mens-zijn niet thuis als je de deur van kantoor opent.”

Psychologische veiligheid

Goede leiders zijn volgens Van Wielink in staat om zo’n plezierige context te creëren. Een klimaat, met andere woorden, van psychologische veiligheid, waarbij iedereen zich senang voelt en dat mensen aanmoedigt om de volgende stap te zetten. Dat vraagt om een leider die niet alleen zijn medewerkers motiveert, maar ook zichzelf laat zien, en verhalen deelt over momenten waarop hij of zij zelf in het hart werd uitgedaagd.

Nu zullen de meeste leiders van zichzelf zeggen dat ze goed kunnen verbinden. Maar nog los van de echte bullies en rouwdouwers aan de top van organisaties (van wie er ook nog heel wat rondlopen), zijn er genoeg leidinggevenden voor wie ‘verbinding maken’ niet veel meer betekent dan zeggen: “Mijn deur staat altijd open.” Waarna er vervolgens nooit iemand binnenkomt. “Goede leiders leren om actief feedback op te halen bij hun medewerkers,” zegt Van Wielink. “Hoe kom ik over op jou? – met die vraag alleen al stel je je kwetsbaar op. Want misschien krijg je wel een antwoord dat je moeilijk of pijnlijk vindt om te horen, maar waarmee je wel iets moet. Een goede leider is in staat om het onzichtbare zichtbaar te maken, om wat iedereen denkt of aanvoelt op tafel te leggen en bespreekbaar te maken. En als je niet geïnteresseerd bent in de verhalen van je mensen, noem jezelf dan geen leider; dan ben je vooral een manager, die de zaken goed kan organiseren. Maar waar managen eindigt, begint leiderschap.”

Impact

Echt, duurzaam succes van een organisatie staat of valt met het maken van die menselijke verbinding, stelt Van Wielink. “Natuurlijk kun je op korte termijn resultaten boeken door mensen nóg harder te laten werken, door niet te luisteren maar orders uit te delen. Net zoals je een kind iets kunt laten doen door te dreigen en te straffen. Maar er komt een moment waarop de verbinding verbroken raakt. En daardoor beklijft zulk ‘succes’ niet. Echt succesvolle leiders zijn leiders die samen met hun team met plezier resultaten behalen. Want het gaat niet om de impact van dat ene individu aan de top, het gaat om de impact die de organisatie als geheel maakt.”

Tekst: Johan Faber voor De Academie.

Jakob van Wielink is spreker tijdens de masterclass Vertrouwen als kompas. Bekijk de actuele startdata.

Nieuws en achtergronden