‘Juist in deze arbeidsmarkt kun je werken aan cultuur’

Vage termen en missies? Daar hebben medewerkers het veel te druk voor. Als je de cultuur in de organisatie wilt veranderen, heeft leiderschapsexpert en gedragswetenschapper Ben Tiggelaar een duidelijk advies: ‘Stop met praten over cultuur en begin met praten over gedrag.’

Hoe komt het dat plannen op het gebied van cultuur vaak niet leiden tot concrete veranderingen op de werkvloer?

‘Daar zijn allerlei redenen voor. Laat ik een van de belangrijkste noemen. Veel dingen die we elke dag doen op het werk, doen we automatisch, zonder erbij na te denken. Cultuurverandering betekent dat je allerlei automatische denk- en handelingspatronen moet vervangen door nieuwe. Dat kan wel, maar kost veel aandacht en inspanning, omdat je gericht moet oefenen met dat nieuwe denken en doen. De tijd en aandacht om dat te doen, die investeren we meestal niet.’

Zit de kloof in waarden?
‘Waarden zijn het probleem meestal niet. Daar zijn we het vaak wel over eens. Neem een waarde als ‘plezierig samenwerken’ of ‘de patiënt centraal’. Het probleem is dat deze abstracte uitgangspunten meestal niet worden vertaald naar concreet gedrag. Wat bedoel je precies met ‘plezierig samenwerken’? Als je dat met elkaar niet concretiseert en vertaalt naar gedrag dat je kunt zien en ervaren, verandert er niet veel.’

Op dit moment is de arbeidsmarkt krap: mensen veranderen veel van baan. Is dit wel de tijd om aan cultuur te werken?

‘Juist als mensen vers binnenkomen in een organisatie, kun je werken aan cultuur. Bijvoorbeeld met een helder inwerkprogramma waarin ook duidelijke afspraken worden gemaakt en waarin je uitlegt: zo werken wij hier. Maar wanneer je dat niet doet, dan nemen ze automatisch het dagelijkse gedrag over van de collega’s die er al zijn.’

Hoe voorkom je dat een cultuur vooral aan bepaalde mensen ‘kleeft’ en niet werkelijk onderdeel is van je afdeling of organisatie?

‘Dat kun je niet voorkomen. Cultuur gaat over menselijk gedrag en hangt dus aan mensen. Het is het dagelijkse denken en handelen van mensen. Dat kijken we vooral van elkaar af. Natuurlijk heeft de fysieke werkomgeving ook invloed: de middelen, regels of bijvoorbeeld ruimtes waar je werkt. Die laatste zijn vaak niet ingericht met het doel een bepaalde cultuur te stimuleren. Daar zouden we nog meer naar kunnen kijken.’

Wat is de meest gemaakte fout bij cultuurverandering?

‘De meest gemaakte fout is ‘vaagheid’. We houden het abstract en vaag. Hebben het over dingen als ‘verbinding’ of ‘innovatie’. Onderzoek laat zien dat wanneer je zulke termen niet vertaalt naar concrete, dagelijkse gedragingen, er niets gebeurt. Het liefst moet je dat samen met je medewerkers doen. Bespreek met elkaar: als we bijvoorbeeld innovatie of verbinding ‘doen’ op een gewone werkdag, wat zie en hoor ik dan? Haal positieve herkenbare voorbeelden op uit de eigen organisatie en bespreek met elkaar hoe je dat gedrag kunt versterken. En gebruik daarbij ook gedragswetenschappelijke inzichten.’

Wat gaan deelnemers anders doen na uw lezing?

‘In mijn sessie is er veel interactie en denken we samen na over de vertaling van cultuur naar concreet gedrag. Daarbij vertaal ik gedragswetenschappelijk onderzoek naar de praktijk, met veel voorbeelden. Mijn ervaring is dat mensen hierna op een meer praktische en nuchtere manier naar cultuur kijken. En dat lijkt me winst. Ook voor de medewerkers in de zorg, want die hebben geen boodschap aan vage plannen. Daar hebben ze het veel te druk voor.’

Heeft u een tip die morgen al is toe te passen?

‘Een hele simpele. Stop met praten over cultuur en begin met praten over gedrag. Als je nu gaat filmen in jouw organisatie, wat is dan het concrete gedrag dat je ziet en hoort waarvan je zegt: dat willen we niet meer? En welk gedrag zouden jij en je collega’s juist méér willen zien en horen? Als je dat kunt benoemen, ben je al een aardig eind op weg.’

Ontdekken hoe je van praten over organisatiecultuur tot doen komt?
Ben Tiggelaar spreekt tijdens de masterclass De essentie van cultuur en gedrag. Bekijk de actuele startdata.

Nieuws en achtergronden