‘Uiteindelijk gaat het om de persoon achter de generalisaties’

Goed personeel vitaal aan het werk houden is cruciaal voor de zorg. Maar dan moet je wel oog hebben voor verschillende generaties en verschillende levensfasen, zegt Miriam Boer. ‘Met gericht beleid kun je mensen met veel plezier nog een paar jaar langer aan het werk houden.’

Als we praten over generaties – de problemen, de kenmerken, de verschillende wensen en verwachtingen – hebben we het meestal over jonge generaties. ‘We’ moeten jonge mensen behouden voor de zorg, klinkt het bijvoorbeeld, en dat is begrijpelijk als je bedenkt dat de helft van de werkzame jongeren de zorg binnen twee jaar weer verlaat (om maar even een schrikbarend cijfer te laten vallen). Maar ook in andere sectoren is het momenteel een uitdaging om de jeugd vast te houden, zo horen we van alle kanten.

Uitstroom

En toch moeten we ons niet blindstaren op Generatie Z of de millennials, waarschuwt Miriam Boer, als generatie-expert zelf actief in de zorg. Want de uitstroom op de arbeidsmarkt beperkt zich niet tot jongeren. Artsen, jong en oud, vallen ‘bij bosjes’ om. Vrouwen gaan nog altijd minder werken als ze kinderen krijgen, of stoppen helemaal. En zo zijn er nog tal van onderwerpen en issues die zich niet beperken tot jongeren.

Misschien moeten we daarom beginnen met een algemene vraag: waarom verlaten mensen de zorg? Volgens Boer zijn er een aantal belangrijke thema’s. “In de eerste plaats noemen zorgprofessionals de werkdruk, en de beperkte mogelijkheden om werk en privé te combineren. Verder hoor ik veel mensen over een verlies aan zingeving en een gebrek aan loopbaanmogelijkheden. Ze vinden bijvoorbeeld dat ze veel te veel tijd kwijt zijn aan administratie. En ten slotte een wat onderbelicht probleem in de zorg: agressie op de werkvloer. Zestig procent van de zorgprofessionals maakt dat maandelijks, wekelijks of zelfs dagelijks mee. Wie goede mensen wil behouden, zal daar dus ook zeker naar moeten kijken.”

Waardering

Om dan toch even in te zoomen op de jongere professionals: als je het een beetje chargeert, heeft Generatie Z de banen voor het uitzoeken, gezien de huidige personeelstekorten. Dat betekent dat deze lichting ook andere waarden heeft en andere eisen stelt als het gaat om werk, aldus Boer. Ze kijken meer naar waardering, flexibiliteit, mogelijkheden voor persoonlijke groei – dat soort zaken.

Je zou zeggen: leidinggevenden in de zorg die hun jongere medewerkers willen behouden, zouden meer moeten inzetten op dat soort ‘zachte’ waarden. Maar ook hier gaat het niet uitsluitend over jongeren, nuanceert Boer, want die veranderende waarden passen weer bij een algemene verschuiving in de maatschappij. “Vroeger betekende ‘goed werkgeverschap’ dat je een medewerker tot zijn of haar pensioen de zekerheid van een baan gaf. Maar die baanzekerheid heeft in de loop der jaren een andere betekenis gekregen. We zijn andere dingen steeds belangrijker gaan vinden, en dat geldt eigenlijk voor alle generaties, van jong tot oud.”

Loopbaanfase

Boer is een levende illustratie van deze ontwikkeling: zij stopte als innovatiemanager bij het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis (AVL) omdat ze zich in bredere zin wilde richten op het behoud van collega’s in de zorg, met speciale aandacht voor generatie- en levensfasevraagstukken. Een zorgbestuurder of -leidinggevende die een interessante werkgever wil zijn, zal inzicht moeten krijgen in dit ingewikkelde web van wensen en verwachtingen, denkt ze. “Om te beginnen zitten mensen in verschillende levensfasen. Jongeren hebben andere wensen dan ouderen; mensen zonder kinderen hebben andere wensen dan mensen met kinderen, enzovoorts. Maar daarnaast zitten je medewerkers ook allemaal in een andere loopbaanfase. Iemand die net is begonnen aan een carrière zit anders in de wedstrijd dan iemand van veertig met meer verantwoordelijkheden, of dan iemand die bijna met pensioen gaat. En ten slotte hoort iedereen ook nog eens bij een bepaalde generatie, wat in wezen betekent dat je bent gevormd door de specifieke tijdsgeest waarin je bent opgegroeid. En dat heeft natuurlijk óók weer invloed.”

Het is nog knap ingewikkeld voor een leidinggevende om het iedereen naar de zin te maken als je over drie dimensies rekening moet houden met alle individuen in je organisatie, beaamt Boer. Daarom is het zo belangrijk voor bestuurders en leidinggevenden om in de allereerste plaats te kijken naar het individu, en niet naar pakweg generatie X, Y of Z, zegt ze. “Denken in termen van levensfase, loopbaanfase of generatie is heel nuttig, maar tegelijkertijd ben je letterlijk aan het generaliseren. En uiteindelijk gaat het om de persoon achter die generalisaties. Twee mensen die behoren tot dezelfde generatie en in dezelfde levens- en loopbaanfase zitten, kunnen nog steeds totaal andere behoeften hebben. Omdat ze uit een ander gezin komen, een ander karakter hebben, noem het maar op.”

Beleid formuleren

Dat neemt niet weg dat het heel belangrijk en zinvol is voor zorginstellingen om beleid te formuleren voor generaties, en voor de verschillende loopbaan- en levensfasen waar medewerkers in zitten. “Om maar een voorbeeld te geven: 81 procent van de professionals in de zorg is vrouw, en heel veel van die vrouwen krijgen vroeg of laat overgangsklachten die impact hebben op hun functioneren,” zegt Boer. “Daar hebben we het eigenlijk nooit over, maar daar moet je als leidinggevende rekening mee houden, want het is één van de belangrijkste redenen dat vrouwen de zorg verlaten.”

Het geeft maar weer aan dat er met name in de zorg ook een hele grote groep oudere collega’s rondlopen die gerichte aandacht verdienen, iets dat Boer altijd benadrukt in haar workshops. “Welke problemen spelen bij die doelgroep, waar lopen ze tegenaan, aan welke knoppen kunnen we draaien om hun werk aangenamer te maken? Het zou zonde zijn als die oudere medewerkers weglopen, want het zijn vaak fantastische krachten met heel veel ervaring, waar jongeren enorm veel van kunnen leren. En met een beetje gericht beleid kun je deze mensen met veel plezier nog een paar jaar langer aan het werk houden”

Tekst: Johan Faber voor De Academie.

Meer weten?
Miriam Boer spreekt over dit onderwerp op de Masterclass Binden, Boeien & Behouden. Bekijk de actuele startdata.

Nieuws en achtergronden