‘Veel managers zijn én niet duidelijk én niet warm genoeg’

Leidinggevenden kunnen méér bereiken met minder, zegt coachend leidinggeven expert Nadia van der Vlies. De sleutel tot coachend leiderschap is het geloof dat medewerkers hun eigen problemen kunnen oplossen. ‘Als je die gedachte niet vasthoudt, ga je het toch weer zelf overnemen.’

Goed nieuws voor overwerkte zorgmanagers: ze doen teveel. En ergens diep van binnen weten ze dat zelf ook heus wel. Je kunt nu eenmaal niet alle problemen van je medewerkers oplossen, overal verantwoordelijkheid voor nemen, voortdurend brandjes blussen in de organisatie en van het ene incident naar het andere hollen.

In de context van al die ‘drukte’ is het zelfs contraproductief om steeds harder te gaan werken, denkt Nadia van der Vlies, expert op het gebied van coachend leidinggeven. Want hoe meer hooi jij op je vork neemt, hoe meer je medewerkers achterover gaan leunen. En als medewerkers hun eigen problemen niet meer oplossen, zullen ze ook niet meer groeien, en staat de organisatie uiteindelijk stil.

Val

De meeste leidinggevenden die bij haar op training komen kunnen die redenering heus wel volgen, weet Van der Vlies, partner bij coachopleiding NONONS en auteur van het boek No-nonsense leidinggeven. En toch trappen ze, als de druk erop staat, vaak weer in dezelfde val. Van der Vlies onderscheidt in dat verband een aantal archetypes. De ‘mama’ bijvoorbeeld gaat op een overdreven manier ‘helpen’ (lees: taken en verantwoordelijkheden overnemen van medewerkers); de ‘macho’ gaat op bemoeizuchtige wijze ‘sturen’, en de ‘mol’ ten slotte duikt gewoon weg voor de problemen. Netto eindresultaat: medewerkers nemen steeds minder verantwoordelijkheid.

Nu hangt macho- of mamagedrag misschien deels af van persoonlijkheid en het type organisatie, maar de ‘mol’ is een universeel verschijnsel, zegt Van der Vlies. En dat hangt weer samen met het verlangen van de meeste mensen om de goede sfeer niet te bederven. “Veel leidinggevenden in organisaties zijn doorgegroeid,” verklaart Van der Vlies. “De beste verkoper wordt hoofd van de sales, de beste verpleger gaat de afdeling leiden. Dan ben je opeens niet meer one of the guys, of one of the girls. Opeens kun je niet meer onbekommerd meelachen of meeroddelen met de rest van het team. En soms moet je beslissingen nemen waar niet iedereen blij mee is. Dat kan best eenzaam zijn. Mensen die moeite hebben om de juiste rol te vinden als leidinggevende, kunnen nog wel eens wegduiken als er ‘gedoe’ is in het team. Maar uiteindelijk vererger je de problemen daar alleen maar mee.”

Reflecteren

Hoe omzeil je al die valkuilen? In de eerste plaats door je bewust te zijn van je eigen tekortkomingen, denkt Van der Vlies. “Als je van jezelf weet dat je snel mama- of machogedrag vertoont, kun je daar ook op letten in de omgang met je medewerkers. Je moet bereid zijn om naar jezelf te kijken, te reflecteren op je gedrag, en op het effect van dat gedrag op anderen.”

Tegelijkertijd is er natuurlijk wel ruimte om een eigen invulling te geven aan je rol als leidinggevende, denkt Van der Vlies. “Je mag je persoonlijkheid meenemen in een leidinggevende functie. Een mama-stijl past misschien heel goed bij bepaalde zorginstellingen, en in een andere context mag je ook best wat ‘harder’ zijn als dat bij je past. Zolang je maar niet mensen te pas en te onpas het werk uit handen trekt, of bij problemen heel sterk gaat controleren. Als je die valkuilen onderkent, kun je vervolgens ook bedenken wat wél een constructieve manier van werken is. Welke taken en verantwoordelijkheden horen bij het team, en wat is dan jouw rol nog? Door heel bewust minder naar je toe te trekken, houd je vanzelf meer tijd over voor goede gesprekken en oprechte aandacht.”

Begripvol

Het ideaalbeeld voor Van der Vlies is wat zij ‘mature’ leiderschap noemt. Duidelijk zijn, grenzen stellen maar ook empathie tonen, hard op de inhoud, zacht op de relatie… enzovoorts. Het probleem van veel leidinggevenden is niet dat ze te hard of juist te soft zijn, maar juist een beetje ‘niksig’. “Een goede manager is héél duidelijk maar tegelijkertijd ook héél begripvol en menselijk,” aldus Van der Vlies. “Maar de meeste managers die ik tegenkom zijn én niet warm genoeg én niet duidelijk genoeg – misschien omdat ze duidelijkheid verwarren met ‘autoritair zijn’. Mijn trainingen gaan over die balans tussen eerlijkheid en warmte, want volgens mij gaan die twee juist heel goed samen. Je kunt begrip tonen voor de menselijke kant van de zaak, en tegelijkertijd ook heel duidelijk zijn over welk gedrag je wel en niet tolereert.”

Hoe vind je daar je eigen draai in als leidinggevende? In het boek No-Nonsense Leidinggeven laat Van der Vlies bijvoorbeeld zien hoe je het beste een slecht nieuws-gesprek aangaat. Niet erom heen draaien, geen koetjes en kalfjes, meteen met de deur in huis vallen. Maar vervolgens wél empathie tonen als er vragen zijn.

Technieken

Daarnaast deelt Van der Vlies tijdens haar optredens en trainingen ook heel concrete, direct toepasbare technieken om als leidinggevende niet in je eigen val te trappen. “Als je moe wordt tijdens een gesprek moet je het gewoon even stopzetten,” zegt ze. “Dan ben je namelijk zeer waarschijnlijk teruggevallen in je ‘oude’ rol, of het nu mama, macho of mol is. Je kunt dat ook gewoon uitspreken: joh, ik merk dat ik alles voor jou aan het oplossen ben – daar stop ik nu mee. Laten we kijken wat jíj kunt doen.”

Die ‘coachende mindset’, het geloof dat een medewerker de meeste problemen zelf kan oplossen, is volgens Van der Vlies cruciaal voor ‘mature’ leiderschap. “Ze kunnen het zelf – die gedachte moet je als leidinggevende voortdurend vasthouden. Want als je dat niet gelooft, ga je het uiteindelijk toch weer zelf overnemen. En daar heeft niemand wat aan.”

Tekst: Johan Faber voor De Academie.

Meer weten?
Nadia van der Vlies is spreker tijdens de masterclass No-nonsense coachend leidinggeven. Bekijk de actuele startdata.

Nieuws en achtergronden