‘We mogen meer DuoLingo-denken op de werkvloer’

Haar boek ‘Als alle breinen werken’ staat op de shortlist van Managementboek van het jaar. Niet verwonderlijk, want steeds duidelijker wordt dat de werkomgeving nog te veel is afgestemd op één type brein. Saskia Schepers ‘Terwijl het meer oplevert om verschillen te herkennen, erkennen en omarmen.’

Het is maandagmiddag. Robert-Jan is energiek: na een ochtend vergaderen, overleg met twee projectteams en bijpraten met collega’s over het weekend tijdens de lunchpauze heeft hij veel nieuwe ideeën. Maar zijn collega Janna zit uitgeteld achter haar bureau. Als een collega iets vraagt, moet ze nadenken om op de juiste woorden te komen. Van al dat vergaderen loopt ze compleet leeg. ‘Deze twee uitersten laten precies zien wat ik bedoel met neurodiversiteit. Er zijn verschillen in hoe mensen denken, informatie verwerken en communiceren. Die cognitieve variatie komt nu niet tot zijn recht in organisaties.’

Duidelijk signaal

Schepers praat uit persoonlijke ervaring. ‘Na mijn studie organisatiewetenschappen heb ik bij een aantal grote organisaties gewerkt. Maar ik liep vaak vast omdat ik moest werken volgens bepaalde kaders. In mijn laatste baan zei iemand: ‘Jij bent zo creatief, waren er maar meer mensen zoals jij.’ Ik dacht: ‘Je waardeert een kwaliteit van mij, maar je ziet niet dat ik daar ook een prijs voor moet betalen.’ Dat verhaal van de minderheid ben ik gaan opschrijven. De coronapandemie zorgde voor het momentum: na die twee jaar wilde niemand terug naar de oude situatie op de werkvloer. Dat was een duidelijk signaal waar managers iets mee moesten.’

Breinvriendelijk

Een breinvriendelijke werkvloer omvat meer dan iedereen een aantal dagen thuis laten werken. ‘We zijn de afgelopen 20 jaar 50% meer gaan samenwerken in de vorm van projecten, teams en vergaderingen. Ondertussen hebben we iedereen dezelfde norm ingetrokken’, vertelt Schepers. ‘Terwijl one size fits none. Een voorbeeld: iemand kan een type brein hebben dat snel raakt afgeleid. Terwijl iemand anders juist wil focussen om informatie rustig te verwerken. Dan kan het helpen om een filmpje in verschillende snelheden te kunnen afspelen. Je hoeft overigens niet te weten wie wat voor brein heeft: het gaat erom dat je verschillende mogelijkheden aanbiedt. Alles wat je doet om het voor bepaalde breinen prettiger te maken, werkt voor alle breinen.’

Experimenteerruimte

Wat maakt een cultuur geschikt voor topprestaties? ‘Grappig genoeg: ruimte voor fouten maken’, onthult Goddard. ‘Maar ook duidelijkheid. Denk aan transparantie in communicatie, zodat medewerkers weten waar ze aan toe zijn. Net als duidelijke korte- en langetermijndoelen stellen: dat geeft mensen een boost om te door te blijven gaan, ook als het even tegen zit. Verder moet het leiderschap vertrouwen uitstralen. Als zij vertrouwen en autonomie ervaren, creëert dat psychologische veiligheid. Dat is belangrijk om te kunnen experimenteren of om te gaan met veranderingen. Tot slot is inclusie belangrijk: mensen doen het beter in een omgeving waar zij zichzelf kunnen zijn en anders mogen zijn.’

DuoLingo-leren

Ook nieuwe informatie of instructies bieden werkgevers nu vaak één manier aan. ‘Maar waar de één graag leest, heeft de ander liever een filmpje of een klassikale uitleg. Anderen willen eerst zelf iets proberen, en als ze er niet uitkomen de instructie erbij pakken. Mensen voelen zich vaak ‘dom’ als ze zich niet kunnen concentreren op een boek of presentatie, maar dat is onterecht: het gaat gewoon om een andere manier van informatie verwerken. Een app als DuoLingo speelt daar handig op in, door steeds beloningen te geven bij goede antwoorden of dagelijks oefenen: dat stimuleert de dopamineaanmaak en een goed gevoel. Die DuoLingo-manier kun je ook naar de werkvloer vertalen, of dat nu een kantooromgeving, een zorgomgeving of een monteursdienst is.’

Comfortabel gevoel

Kan de manager het wel iedereen naar de zin maken? ‘Met nieuwsgierigheid en empathie kom je ver’, tipt ze. ‘Vraag wat iemand nodig heeft om comfortabel te zijn, om bijvoorbeeld het functioneringsgesprek in te gaan of om in een vergadering zijn zegje te doen. Vaak kun je die behoefte prima ondersteunen door een ‘redelijke toevoeging’ waarmee je hordes wegneemt. Bijvoorbeeld door de vragen voor het gesprek vooraf toe te sturen, of door in een vergadering te zeggen: ik heb jou nog niet gehoord, hoe denk jij erover?’

Blinde vlekken

Expliciet luisteren naar de minderheid levert veel op. ‘Zo’n 20% van de mensen heeft een divergent brein: zij zijn anders bedraad. Dat uit zich bijvoorbeeld in ADD, autisme of hooggevoeligheid. Maar deze collega’s zijn meer dan een label met stigma’s. Voor organisaties zijn deze kritische denkers, oppakkers van onderstromen en creatieve geesten van groot belang: andere breinen komen met andere ideeën en andere perspectieven. Als iedereen in het team het alsmaar eens is, kun je blinde vlekken krijgen en snel de afgrond ingaan. Zorg dus dat je niet alleen vraagt naar de ideeën van Henk, maar als hij iets geks zegt, hem ook te horen en door te vragen.’

Ontprikkelkamer

Op die manier kan de manager ook de lat hoog blijven leggen. ‘Met een redelijke toevoeging en keuzemogelijkheden, kun je van iemand met een divergent brein hetzelfde verwachten als van anderen. Iemand die niet van vergaderen houdt, kun je bijvoorbeeld voorstellen om de eerste tien minuten te skippen, terwijl anderen juist de ruimte waarderen om dan bij te kletsen’, zegt ze. ‘Bij een bedrijfsfeest kun je bijvoorbeeld een verplicht en een facultatief gedeelte aanbieden. Of bied bij een nascholingsdag naast de workshops ook een ‘ontprikkelkamer’ of een wandelsessie aan, zodat het voor mensen die snel overprikkeld raken of meer verwerkingstijd nodig hebben, ook goed is vol te houden.’

Oncomfortabel gevoel

De expert in neurodiversiteit krijgt weleens de vraag of medewerkers met deze benadering niet te veel gepamperd worden. Professionals hebben een eigen verantwoordelijkheid om te groeien in hun rol. Dat mag toch wel een beetje oncomfortabel voelen af en toe? ‘Natuurlijk kun je niet overal in meegaan en is neurodiversiteit op de werkvloer een puzzel die je met het team moet leggen. Maar bedenk ook: deze mensen voelen zich altijd oncomfortabel’, is het antwoord van Saskia Schepers. ‘Zij moeten hun gedrag maskeren of zich aanpassen op een manier die hun eigenheid teniet doet. Je vraagt toch ook niet of iedereen met een bril die wil afzetten op het werk omdat anderen die niet hebben? Het gaat erom dat iedereen hetzelfde vertrekpunt heeft.’

Tekst: Naomi van Esschoten

Meer breinkennis opdoen?
Tijdens de masterclass Breinkennis voor managers van De Academie op vrijdag 15 november 2024 gaat Saskia Schepers dieper in op het belang van neurodiversiteit, hoe je de werksetting breinvriendelijker inricht en hoe je dit op maat doet vanuit nieuwsgierigheid en empathie. Ook leer je over de invloed van stress en foute overtuigingen op het brein en hoe je jouw team leidt naar groei.
Ja, ik wil naar dit congres!

Nieuws en achtergronden