‘Een doel bepaalt de koers die je wilt varen’

Nergens wordt ‘eigenaarschap’ zo concreet als in de topsport. Want je kunt alleen op het hoogste niveau komen en blijven als je verantwoordelijkheid neemt voor je eigen ontwikkeling, zegt drievoudig Olympisch kampioen Marianne Timmer.

De schaatscarrière van Marianne Timmer begon met een Doel. Ze zal dertien, veertien zijn geweest toen ze Yvonne van Gennip drie keer Olympisch goud zag winnen in Calgary, in 1988 was dat. Dat wil ook, dacht ze. Ze schaatste toen al, en dat ging best goed, maar dat Doel had ze nodig om haar natuurlijke gedrevenheid focus te geven.

Zonder duidelijk doel geen objectieve manier om prestaties te meten. Zonder doel geen discipline, geen eigen verantwoordelijkheid voor wat je doet en laat. Zonder doel geen ‘eigenaarschap’ – om die term ook maar even te gebruiken. Want je kunt nu eenmaal niemand anders de schuld geven als je gewoon niet snel genoeg bent – wat je presteert als sporter is helemaal ‘van jou’. “Een doel bepaalt de koers die je als sporter wilt varen,” zegt Timmer. “Dat lijkt me voor iedereen fijn om te hebben.”

Nagano

Nou verliep de loopbaan van Marianne Timmer redelijk succesvol. Tweemaal goud op de Olympische Spelen van Nagano, in 1998, nog eenmaal goud in Turijn, acht jaar later, om alleen maar even de hoogtepunten te noemen. Dat we hier lessen uit kunnen trekken, wil natuurlijk niet meteen zeggen dat iedere professional moet gaan leven als een topsporter. Maar zonder duidelijk doel wordt het een stuk lastiger om verder te komen of samen te werken in een professionele context. Dan krijgen mensen al snel de neiging om ‘ja maar’ te gaan roepen als ze worden aangesproken op hun werk. Ze schuiven verantwoordelijkheden af, zeggen ‘ja’ maar doen ‘nee’ en capituleren bij de geringste tegenslag. Medewerkers die geen eigenaarschap nemen zijn, kortom, een nachtmerrie voor een leidinggevende.

Eigenaarschap betekent niet dat we allemaal dezelfde Olympische ambities moeten hebben, nuanceert Timmer. “Niet iedereen staat er hetzelfde in; dat geldt voor het bedrijfsleven net zo goed als voor de sport. Binnen schaatsploegen heb je ook mensen die het al mooi vinden dat ze professional zijn, dat ze kunnen reizen en World Cups mogen rijden. Alleen de echte toppers kijken puur naar hun prestaties. Die denken bij alles wat ze doen: wat levert mij dit op? Hoe helpt dit mij bij het realiseren van mijn ambities? En zo was ik ook. Ik had een doel voor ogen en ik wilde net zo lang doorgaan tot ik dat doel had bereikt.”

Ontwikkeling

Wat eigenaarschap in de praktijk dan wel betekent? Als voorbeeld noemt Timmer een periode in het begin van haar carrière, waarin ze twee jaar overtraind was. “Maar ik was daar zelf bij. Een coach legt die schema’s niet op om jou kapot te maken – het was gewoon de tijdgeest van toen. Op een gegeven moment kwam ik er achter dat het in mijn geval geen succesvolle route was en heb ik het roer omgegooid. Dat betekent eigenaarschap voor mij: jij alleen bent verantwoordelijk voor je ontwikkeling – niemand anders.”

‘Succes’ is in dat opzicht gewoon de optelsom van alles wat je leerde op het moment dat het minder ging, denkt Timmer. En reken maar dat het soms tegenzat. Haar carrière kende pieken maar ook dalen en eindigde zelfs met een soort van anticlimax: enkele maanden voor de Olympische Spelen van Vancouver van 2010 werd ze tijdens een World Cup van de baan gereden door haar tegenstander. Ze brak haar hielbeen en was niet meer op tijd hersteld om zich te kwalificeren voor de Spelen, waar ze nog één keer had willen schitteren.

Wat leren we hier van? Dat het leven niet eerlijk is. Maar dat een tegenslag je ook de kans geeft om jezelf opnieuw uit te vinden. Timmer werd hoofdcoach van haar eigen schaatsteam en heeft zich de laatste jaren geprofileerd als spreker en coach, die bedrijven en organisaties helpt om het beste uit hun teams te halen. Vanzelfsprekend komen eigenaarschap en eigen verantwoordelijkheid daarbij vaak aan de orde.

Keuzes maken

Een van de consequenties van eigenaarschap nemen is keuzes maken, zegt Timmer. “Het klinkt simpel, maar mensen vinden dat heel moeilijk. We willen goede ouders zijn, maar ook de perfecte partner, de perfecte werknemer en ga zo maar door. Maar als je wilt groeien moet je kiezen; dan kun je simpelweg niet alles realiseren. Daarom is het zo belangrijk dat je jezelf goed kent. Waar word ik blij van? Waar krijg ik energie van? Dan kun je namelijk veel betere keuzes maken.”

In de sport is dat allemaal natuurlijk nog een tikkeltje extremer, weet Timmer. “Ik wilde met schaatsen de top bereiken. Dan lever je ook iets in, want iedere keuze heeft een prijs. Ik kon geen normaal sociaal leven hebben, het was soms eenzaam, het was soms eentonig. Maar ik accepteerde dat allemaal als een logisch gevolg van een beslissing die ik zelf had gemaakt.”

Bij het nemen van eigenaarschap kan het vertrouwen van een leidinggevende vaak het verschil maken, weet Timmer uit eigen ervaring. “Als junior had ik een coach, Ynco de Vries, die mij het gevoel gaf dat ik iets had wat anderen niet hadden. Niet door het zo direct uit te spreken, maar door mij heel vaak dingen te laten voordoen tijdens trainingen. Onbewust gaf mij dat het vertrouwen dat er méér in zat.”

Keuzes maken

Een van de merkwaardige aspecten van een topsportcarrière is dat het meestal al voorbij is als je nog geen veertig bent. Het heeft Timmer in ieder geval inzicht gegeven in de verschillende fases van een loopbaan. “In het begin ben je opkomend en is het allemaal fantastisch. Je hebt niks te verliezen: als het niet goed gaat is het jammer; gaat het goed dan is het mooi. In de volgende fase moet je opeens de kwaliteit bewaken. Ga nóg maar eens een gouden medaille winnen, als je het al een keer gedaan hebt. Veel atleten vinden dat heel moeilijk. In de laatste fase zitten jongere concurrenten allemaal op jou te jagen, terwijl jij al duizenden wedstrijden hebt gereden. Dan ga je meer je momenten kiezen.”

Timmer vind het heel verrijkend om dat soort kennis te delen met anderen. “Er is best wel wat veranderd in mijn leven de afgelopen jaren,” zegt ze. “Maar ik ben nog steeds super gedreven en ik wil graag verder groeien in mijn huidige rol als coach en spreker.”

Tekst: Johan Faber

Marianne Timmer zal spreken op de Masterclass Sturen op Eigenaarschap, op 21 november 2024 in Utrecht

Nieuws en achtergronden